"Dù ai buôn đâu bán đâu,
Mồng chín tháng tám chọi trâu thì về,
Dù ai buôn bán trăm nghề,
Mồng chín tháng tám thì về chọi trâu"
Không biết từ bao giờ, câu ca mộc mạc trên đã trở thành tiếng gọi của
quê hương, nhắc nhở người Đồ Sơn nhớ về nơi "chôn rau cắt rốn". Nơi có
lễ hội truyền thống "độc nhất vô nhị" tại Việt Nam. Đó là Lễ hội chọi
trâu được tổ chức hàng năm tại quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng.
Lễ hội chọi trâu có từ bao giờ và bắt đầu từ đâu thì không ai biết,
nhưng những truyền thuyết về lễ hội này thì có rất nhiều, mỗi truyền
thuyết đều gắn với một sự tích kỳ bí khác nhau nhưng tất cả đều khẳng
định: Hội chọi trâu là mỹ tục hào hùng mang đậm tính thượng võ, tính táo
bạo và lòng quả cảm rất độc đáo của người Đồ Sơn.
Để có những ngày hội náo nức, người dân Đồ Sơn phải chuẩn bị rất công
phu trong khoảng 8 tháng trời. Theo người dân Đồ Sơn thì điều quan trọng
bậc nhất là việc tìm và nuôi dưỡng trâu. Thông thường, sau Tết Nguyên
đán, các sới chọi đều cử người có nhiều kinh nghiệm đi khắp nơi để mua
trâu, có khi họ phải lặn lội hàng tháng trời vào các tỉnh Thanh Hóa,
Nghệ An, Nam Định, Thái Bình, thậm chí lên tận Tuyên Quang, Bắc Cạn...
mới tìm được con trâu vừa ý.
Qua nhiều năm lặn lội tìm mua trâu, người Đồ Sơn nhận thấy rằng, những
con trâu mua được ở chợ Gồi (Nam Định), Thủy Nguyên (Hải Phòng), Thanh
Hà (Hải Dương) thường giật giải nhiều hơn. Bởi thế, cứ sau Tết âm lịch
hằng năm, người Đồ Sơn lại đổ xô đến những địa phương trên lùng mua
trâu.
Chọn trâu là một công việc cầu kỳ và tỷ mỉ, trâu đủ tiêu chuẩn phải là
những con trâu đực khỏe mạnh, có khả năng chống chịu được đòn của đối
phương (nghĩa là phải gan lỳ). Thông thường, những chú trâu da đồng,
lông móc, một khoang bốn khoáy, hàm đen, tóc tráp (lông trên đầu cứng,
dày để tránh nắng)... là trâu gan. Trâu phải có ức rộng, cổ tròn dài và
hơi thu nhỏ về phía đầu, lưng càng dày, càng phẳng càng tốt. Háng trâu
phải rộng nhưng thu nhỏ về phía hậu càng nhọn càng quý. Sừng trâu phải
đen như mun, đầu sừng vênh lên như hai cánh cung, giữa hai sừng có túm
tóc hình chóp trên đỉnh đầu là khoáy tròn. Mắt trâu phải đen, tròng đỏ.
Mặt trâu giống mặt ngựa là trâu chọi hay.
Việc chọn mua trâu đã khó khăn, việc chăm sóc, huấn luyện trâu càng khó
khăn gấp bội. Những người được giao nhiệm vụ chăm sóc huấn luyện trâu
thường là những người có nhiều kinh nghiệm. Trâu chọi được nuôi ở chuồng
riêng, tách biệt và kín đáo. Điều đặc biệt là không được để cho trâu
chọi trông thấy trâu nhà cốt để trâu chọi khôi phục bản năng hoang dã,
đơn độc của nó. Trường huấn luyện trâu thường là những bãi đất rộng, có
nhiều người đứng xung quanh gõ chiêng trống và hò hét.
Khi huấn luyện, người ta còn phủ cờ đỏ lên đầu trâu, mình trâu để cho
trâu quen dần với không khí của ngày hội. Người huấn luyện còn dạy cho
trâu có những miếng đánh hay, đòn hiểm và độc đáo. Sau khi huấn luyện,
trâu nào được chọn làm trâu chọi sẽ được gọi một cách tôn kính là "ông
trâu". Trâu nào đoạt giải nhất, được tôn lên thành "cụ trâu".
Ở Đồ Sơn, phường nào cũng có người mê trâu chọi, có kinh nghiệm tìm mua
trâu, chăm sóc, huấn luyện trâu chọi, những người này được coi là nghệ
nhân. Trong ngày lễ hội, tên của họ được nhắc đến với tư cách là chủ của
"ông trâu"…
Mở đầu hội chọi trâu là lễ tế thần Điểm Tước (vị thuỷ thần, và cũng là
Thành hoàng làng của cả vùng Đồ Sơn). Lễ tế thần ngày hội chọi trâu là
lễ lớn nhất trong năm của người Đồ Sơn. Thời gian gần đây, những thủ tục
của phần lễ ngày càng bị xem nhẹ, đơn giản hóa. Tuy nhiên, phần hội
chọi trâu luôn có sức hấp dẫn lạ kỳ thu hút đông đảo du khách bốn phương
đến cổ vũ.
Vào hội, ai cũng náo nức, hồi hộp, chờ đợi. Từ hai phía của sới chọi,
"ông trâu" được dẫn ra có người che lọng và múa cờ hai bên. Khi hai "ông
trâu" cách nhau 20m, người dắt nhanh chóng rút "sẹo" cho trâu rồi khẩn
trương thoát ra ngoài sới chọi. Hai trâu lao vào nhau với tốc độ khủng
khiếp, hai đôi sừng đập vào nhau kêu chan chát... Cứ thế, hai trâu chọi
nhau quyết liệt giữa tiếng hò reo vang dậy của hàng ngàn khán giả.
Kết thúc hội chọi trâu là một cuộc rước giải trâu nhất về đình làm lễ tế
thần. Cuộc rước này phải có tất cả mọi người dân Đồ Sơn (cả chủ trâu
thua cuộc) biểu thị sự đoàn kết, vô tư, cùng đồng lòng mừng ngày vui
chung. Trâu nhất hàng tổng được phần thưởng là một lá cờ vóc hồng thêu
hai chữ "Thượng Đẳng" bằng kim tuyến, một bát hương bằng đá xanh đem
theo đám rước trở về.
Theo tập tục của địa phương, các trâu tham gia chọi, dù thắng, dù thua,
đều phải giết thịt, dân Đồ Sơn lấy một bát tiết cùng một ít lông của
trâu (mao huyết) để cúng thần, sau đó đổ xuống ao để tiễn thần... Du
khách đến dự lễ hội có thể mua thịt trâu về ăn để cầu may và chúc phúc…
Với những nét văn hóa truyền thống độc đáo vốn có, Lễ hội chọi trâu Đồ
Sơn đã trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo thu hút du khách bốn
phương đến với Hải Phòng. Năm 2000, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được Nhà
nước công nhận là một trong 15 lễ hội lớn của cả nước
Fri Oct 08, 2010 8:31 pm by tinygaru
Calendar
Tiêu đề: Thuyết minh về lễ hội chọi trâu
